After Nurture | Gijs van Lith

Het werk van de veelzijdige Nederlandse kunstenaar Gijs van Lith verandert de verwachtingen en ideeën die een toeschouwer meestal heeft over wat een schilderij kan of zou moeten zijn. Als we de oorsprong van zijn creatief handelen analyseren, zien we dat Van Lith heel dicht komt bij de fundamentele basiskenmerken van action painting, ook bekend onder de naam gestural abstraction of abstract expressionisme. In deze schilderstijl laat de kunstenaar de kleuren spontaan druipen op het doek, smijt ze erop of besmeurt het ermee, in plaats van ze zorgvuldig aan te brengen. Het werk dat hieruit ontstaat benadrukt de fysieke handeling van het schilderen zelf, zoals dat het geval is bij het Amerikaanse Abstract Expressionisme en bij het Tachisme, een schilderstijl in de abstracte kunst die in de jaren veertig en vijftig in Frankrijk is ontstaan en ook wel Informele Kunst wordt genoemd. Hierin wordt het schilderij uitsluitend ervaren als een product van handelingen en materie.

Gijs van Lith richt zijn artistiek onderzoek vooral op het schilderen, maar zijn oeuvre omvat ook sculpturen en installaties. Het creatieve proces, de materiaalkeuze en de beeldstrategie – wat we onder de modus operandi verstaan – spelen een fundamentele rol en vormen het uitgangspunt voor de essentiële ondergrond van iedere nieuwe creatie. Van Lith vindt het doek waarop een schilderij wordt gemaakt even belangrijk als het materiaal waarmee hij schildert. Aspecten als materialiteit, originaliteit van de handeling, de relatie tussen de tijd van handelen en de tijdloosheid van het werk, en de helderheid die het fysiek van het werk krijgt, beslaan ongetwijfeld zijn gehele werk. In zijn meest recente serie werken onder de titel “After Nurture” duikt Van Lith dieper in een ander fundamenteel aspect van zijn onderzoek: de balans tussen schepping en vernietiging. De kunstenaar onderzoekt deze combinatie door de vaststaande natuurwetten uit te dagen door zijn intuïtie met de ruimte te laten spelen en de elasticiteit ervan tot het uiterste door te voeren. De laatste jaren heeft zijn schilderwijze zelfs een meer plastische dimensie gekregen, waardoor hij op een steeds dynamischer en, qua materiaal, vloeiender manier zijn werk kan creëren, ontwikkelen en ermee om kan gaan. De relatie tussen het proces en het voltooid werk wordt een interactieve dialoog waarin geen voor- of achterkant bestaat.

Voordat zijn werken ontstaan wordt het oordeel vaak opgeschort vanwege een alles overheersende schilderswaas, of, zoals hij het zelf noemt, een “beast mode”, een creatieve staat waarin de kunstenaar zich meer als een beest voelt dat door zijn instinct en intuïtie wordt geleid. Van Lith maakt geen onderscheid tussen weloverwogen handelingen en mogelijkheden, tussen geluk en doelbewuste gebaren. Het resultaat zijn de energieke en dynamische werken die bestaan in een eeuwigdurende open dialoog tussen het bewustzijn en het onderbewustzijn. In zijn nieuwe werken maakt de op het proces gebaseerde abstractie plaats voor onderwerpen als tekens, handgebaren en intuïtie, allemaal in een synthetische en antithetische compositie tussen de voorkant en de achterkant van het schilderij. En zo komen we aan bij het rood waar al zijn meest recente werk van is doordrongen, de kleur van een onbeschrijflijke kracht, impliciet in zijn manifestatie, de lumineuze nuance bij uitstek van het fysieke. In feite lijken deze doeken gemaakt van vlees en spieren en tegelijkertijd lijken ze tevreden en voldaan, niet bezeten. Ze zijn in een staat die zou kunnen worden omschreven als “After Nurture” – na het eten – waarin het vuur van het gevoed worden is geluwd en het fysieke van het doek in een balans blijft die bestaat uit de subtiele verhouding tussen de materialiteit en de leegte van ruimte, de razernij van de handeling en de ontspanning van de tijd.

Tekst door Domenico de Chirico